قصه نصرت و احمد

نقد فیلم  سینمایی «افق» را به بهانه پخش این اثر از شبکه آی فیلم در ادامه می‌خوانید.

افق به واسطه نوع پرداخت فرمی خود به دفاع مقدس و مناسبات آن، جایگاه ویژه ای در کارنامه رسول ملاقلی‌پور دارد که به ویژه از حیث التزام به مولفه های تکنیکی در بازنمایی جنگ مورد توجه منتقدان قرار گرفته است. ضمن اینکه این فیلم به طور مشخص به یک عملیات جنگی پرداخته و به شکل فشرده در ساختاری منسجم و هویتمند به شرح آن پرداخته است.

شامگاه پنج شنبه، شبکه آی فیلم مبادرت به پخش این فیلم کرد. فیلمی که میزانسن های هوشمندانه و طراحی شده آن در کنار فیلمنامه کم نقص و دقیقی که دارد، چهارمین فیلم ملاقلی پور را به سندی از پختگی در کارگردانی برای او بدل کرده است.

«افق» در زمان خود سر و صدای زیادی به پا کرد و با استقبال بالایی در گیشه و بین مردم و مخاطبان مواجه شد و هجوم برای تماشای آن تا شکستن شیشه های سینماها هم پیش رفت. در واقع «افق» جزو فیلم های پرفروش و مخاطب کارنامه رسول ملاقلی پور محسوب می شود که توانست مرزهای مخاطب پذیری در ژانر دفاع مقدس را جا به جا کند.

قصه فیلم در مورد حمله‌ نیروهای ایرانی به اسکله راداری الامیه عراق بود که به همین دلیل آن را می توان وقایع نگاری جنگ در سینمای داستانی هم دانست. ضمن اینکه در پس این واقعه نگاری می توان نگاه روانشناختی به آدم های جنگ را هم ردیابی کرد. به عبارت دیگر فیلم  روابط و روحیات افراد را که مستقیما در ارتباط با جنگ هستند، دستمایه پردازش قصه خود قرار می دهد. قصه نصرت و احمد.

نصرت مامور اطلاعات عملیات لشکر قرار است پیش از انجام عملیات با عکسبرداری از اسکله از موقعیت نیروهای عراقی اطلاعات کسب کند. نصرت در جریان انجام این ماموریت  همراه احمد است. احمد در جریان یک عملیات شناسایی زمانی که به نجات نصرت می رود به شهادت می رسد. نصرت در انجام ماموریت خود بسیار جدی و مصمم است، تا جایی که مورد انتقاد احمد قرار می گیرد که چرا خود را تا این اندازه وقف جنگ کرده و حتی از خانواده خود بی خبر است. نصرت در رویاهای خود لحظاتی را به خاطر می آورد که با حمید، دیگر همرزم خود در اسارت دشمن است. حمید به شهادت می رسد. نصرت در جریان فیلم با یک خبرنگار جنگی به نام میثم آشنا می شود که به دنبال ثبت امدادهای غیبی جنگ است. میثم شخصیتی است که تازه به میدان جنگ آمده و قرار است پخته تر شود.

همزمان با ورود میثم هواپیماهای عراقی به مقر لشکر حمله می کنند و حاجی که برای شوخی با سید به کنار اسکله رفته در بازگشت محل خود را ویران شده می بیند. نصرت در جریان عملیات عزیزان خود را از دست می دهد، با آقا مصطفی فرمانده لشکر به خاطر احمد جدل می کند، دادن خبر شهادت احمد به همسرش را بسیار دشوار می بیند، گلوله ای در کمر دارد و با خانواده اش نیز بی ارتباط است. سرانجام در پایان فیلم نیروهای سپاه با تکیه بر اطلاعات جمع آوری شده توسط نصرت موفق به انهدام تاسیسات راداری اسکله می شوند، در این میان نصرت درست زمانی که بار دیگر به مرگ نزدیک می شود توسط مجتبی برادر حمید نجات داده می شود تا کماکان به زندگانی ادامه دهد.

در واقع «افق» را می توان از اولین فیلم های دفاع مقدس دانست که به قصه نیروهای مهجور غواص در جنگ می پردازد و بعد کمتر شناخته شده جنگ را از حیث عملیاتی و نیروهای تخصصی رزمنده به تصویر می کشد. تماشای دوباره این فیلم در شبکه آی فیلم فارغ از سویه های دراماتیک و روایتی که از جنگ ارائه می دهد از منظر بازیگری هم واجد خاطرات نوستالژیک است. خاطراتی که با دو بازیگر اصلی آن جهانبخش سلطانی و سید جواد هاشمی زنده می شود که هنوز جوان بودند و البته با صداهای دوبله شده بر دیالوگ های آنها که جذابیت های خاص خودش را داشت.

شاید آنچه در پس همه این مولفه ها و مفاهیم در  «افق» برجسته می شود نحوه مواجهه آدم های جنگ با مقوله جنگ است. در واقع ملاقلی پور در  «افق» تلاش کرده تا سویه انسانی جبهه و جنگ را از منظری شخصیت شناسی به تصویر بکشد و در پس آن، ایثار و فداکاری رزمندگان در این میدان را نشان دهد. میدانی که بیش از آن که میدان جنگ به معنای متعارفش باشد، میدان جهاد است.

نمی توان از فیلم «افق» حرف زد و از سکانس خاطره انگیز و ماندگار پایانی آن یاد نکرد. سکانسی که تصاویری از شب عملیات و رسم مألوف و جالب حنابندان توسط رزمندگان به منظور استقبال از شهادت را با نوای دلنشین سرود «بمیرید بمیرید» همراه می کند. سکانسی تاثیرگذار با شعری از مولانا که عشق و عطش به شهادت را در این سکانس به یک نماهنگ تاثیرگذار بدل می کند و سویه های عاطفی و احساسی آن، وجوه رومانتیک از تجربه جنگ را به شکل نمادین صورت بندی می کند.
 «افق» افق تازه ای را در روایت جنگ در زمان خودش گشود که همچنان تماشایی است و شبکه آی فیلم در هفته دفاع مقدس، با انتخاب آن برای پخش، بر هویت و ماموریت خود در زمینه زنده نگه داشتن خاطرات هشت سال حماسه سازی مردم ایران، مهر تاییدی دوباره زد.

به قلم سید رضا صائمی برای وبسایت آی‌فیلم

بیشتر بخوانید:

درباره فیلم افق ملاقلی‌پور

مروری بر آثار رسول ملاقلی‌پور

/ س م